αμμόχωστος

Πόλη (34.500 κάτ. το 1999) στην ανατολική ακτή της Κύπρου και στον μυχό του ομώνυμου κόλπου. Είναι πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας (1.971 τ. χλμ.) που καλύπτει μια μάλλον πεδινή και αγροτική περιοχή όπου καλλιεργούνται κυρίως σιτηρά και αμπέλια, αλλά και βαμβάκι, καπνός, εσπεριδοειδή και ελιές. Το λιμάνι της, το μόνο κλειστό της Κύπρου, είναι το κυριότερο εισαγωγικό λιμάνι του νησιού. Οι ξένοι την αποκαλούν Famagusta. Για τον ελληνισμό, η πόλη αυτή είναι συνδεδεμένη με τις θλιβερές μνήμες της τουρκικής εισβολής του 1974, όταν οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι της Α. (που ήταν πλειοψηφία τότε) υποχρεώθηκαν να μετακινηθούν σε άλλα μέρη του νησιού, αφήνοντας πίσω τους περιουσίες, μνήμες και, σε αρκετές περιπτώσεις, νεκρούς ή αγνοουμένους.Το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης παρέμεινε ακατοίκητο ύστερα από τη στρατιωτική επέμβαση και το λιμάνι της ουσιαστικά κλειστό. Ακόμα και σήμερα η Α. παραμένει υπό την τουρκική κατοχή του ψευδοκράτους, περιμένοντας τη συνολική λύση στο πρόβλημα της μαρτυρικής νήσου. Ιστορία.Η Α. ιδρύθηκε από τον Πτολεμαίο τον Φιλάδελφο (274 π.Χ.), ο οποίος την ονόμασε Αρσινόη προς τιμήν της αδελφής του. Η ακμή της άρχισε κυρίως κατά τη βυζαντινή εποχή· τότε ονομάστηκε μάλιστα Νέα Ιουστινιανή προς τιμήν του Ιουστινιανού (η Α. ήταν γενέτειρα της συζύγου του, Θεοδώρας), ο οποίος την πλούτισε με λαμπρά κτίρια. Μετά την καταστροφή της Σαλαμίνας και της γειτονικής Κωνσταντίας από τους Σαρακηνούς (647 μ.Χ.), οι διασωθέντες κάτοικοι μετοίκησαν στην Α. κι έτσι η πόλη απέκτησε νέα πνοή. Μετά την πτώση του Αγίου Ιωάννη της Άκρας, έφτασαν στην A. πλήθη χριστιανών, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τους Αγίους Τόπους, και η πόλη έγινε το σημαντικότερο κέντρο του χριστιανικού εμπορίου στην ανατολική Μεσόγειο. Την ίδια εποχή, μετά τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, την πόλη κατέλαβε o Γάλλος Λουζινιάν που στέφθηκε εκεί βασιλιάς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ. H θέση και o πλούτος της Α. προσέλκυσαν ύστερα τους Γενουάτες, οι οποίοι την κυρίευσαν το 1373. Το 1489 την κατέλαβαν οι Ενετοί. Οι νέοι κύριοι της Α. τη μετέτρεψαν σε γενικό στρατηγείο τους και για τη συμπλήρωση των οχυρώσεών τους κάλεσαν τον Τζιρόλαμο Σαν Μικέλε, έναν από τους επιφανέστερους αρχιτέκτονες της εποχής του. Το 1571, έπειτα από ηρωική αντίσταση 11 μηνών της φρουράς με αρχηγό τον Μαρκαντόνιο Βραγαδίνο, οι Τούρκοι κυρίευσαν την πόλη. Από τότε άρχισε η παρακμή της· το 1735 σεισμός συμπλήρωσε την καταστροφή της. Από τα ωραιότερα σωζόμενα αρχιτεκτονικά μνημεία της Α. είναι ο μεγάλος καθεδρικός γοτθικός ναός του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε στις αρχές του 14ου αι. και μετατράπηκε τον 16o αι. σε τζαμί. Σώζεται επίσης ο ναός της Αγίας Σοφίας, γαλλικού γοτθικού ρυθμού περίπου της ίδιας εποχής, καθώς και η ελληνική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Από τις άλλες πολυάριθμες εκκλησίες της Α. (περίπου 300) δεν σώζονται παρά ερείπια. Κοντά στη θάλασσα υπάρχουν τα ερείπια των τειχών και του φρουρίου, ένας πύργος του οποίου αποκαλείται Πύργος του Οθέλλου (Torre del Moro), από το όνομα του Ενετού άρχοντα Χριστόφορου Μόρο, που η παράδοση τον ταυτίζει με τον Οθέλλο της ομώνυμης σαιξπηρικής τραγωδίας. Σε απόσταση 5 χλμ. από την πόλη βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Σαλαμίνας, ενώ σε 8 χλμ. βρίσκεται το χωριό Έγκωμη, όπου έχουν ανακαλυφθεί ίχνη μεγάλης πόλης της εποχής του χαλκού (ίσως της αρχαίας Αλασσίας). Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο, γαλλικού ρυθμού του 14ου αι. Στον ναό αυτό στέφθηκαν οι Λουζινιάν βασιλιάδες της Ιερουσαλήμ. Οι Τούρκοι τον μετέτρεψαν σε τζαμί και τότε προστέθηκε ο μιναρές. Η παραλία της Αμμοχώστου, μια από τις ωραιότερες της Κύπρου, όπως ήταν πριν από την τουρκική εισβολή του 1974.

* * *

-η, -ο (Μ ἀμμόχωστος, -ον)

αυτός που είναι χωμένος μέσα στην άμμο ή σκεπασμένος από άμμο, αμμοσκέπαστος.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἄμμος + χωστός < χώννυμι.

ΠΑΡ. ἀμμοχωσία].